Nationale identiteit is niet iets wat van bovenaf kan worden opgelegd

Arjan El Fassed (1973)

Tweede Kamerlid voor GroenLinks

Beste Máxima,

Het is nu bijna een jaar geleden. De dag voordat ik werd beëdigd als GroenLinks Tweede Kamerlid, hebben wij elkaar ontmoet. De aanleiding was een gesprek over nieuwe media met journalisten, bloggers en wetenschappers. De plek was het prachtige Paleis op de Dam. Het was voor mij de vooravond van een nieuwe fase in mijn leven. Spannend en onvoorspelbaar, net zoals dat voor jou nu ook moet zijn aan de vooravond van een nieuwe periode in je leven.

Wij zijn generatiegenoten. Jij trouwde op 2 februari 2002, ik twee jaar later. Je jongste twee dochters, Alexia en Ariane, hebben dezelfde leeftijd als mijn oudste zoon Daan en dochter Roos. Mijn jongste, Joep, is vier maanden geleden geboren. Ze hebben alle drie een korte Hollandse voornaam maar een exotische Arabische achternaam. Dat zorgt wel eens voor verwarring.

Als zoon van een Palestijnse vader en Nederlandse moeder werd mij vaak gevraagd: ‘Wat voel je je meer? Nederlander of Palestijn?’ Ook jouw kinderen zullen op een dag worden geconfronteerd met hun deels Argentijnse en deels Nederlandse achtergrond. Meestal antwoord ik op deze vraag met een beschrijving, dat het hebben van een dubbele achtergrond is alsof je de ouder bent van een tweeling. Soms geef je het ene kind meer aandacht dan het andere, terwijl je van beide kinderen zielsveel houdt. Tegenwoordig lijkt het echter alsof je met een meervoudige achtergrond – laat staan met een dubbele nationaliteit – je constant moet verdedigen. In het debat over de Nederlandse identiteit is ten onrechte een vermenging ontstaan tussen nationaliteit en loyaliteit.

Ik was daarom blij verrast door wat je hierover hebt gezegd tijdens de presentatie van het rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid over de nationale identiteit. Inderdaad, om iemands identiteit zijn geen hekken te plaatsen. Je werd ten onrechte overladen met kritiek omdat je zei dat de Nederlandse identiteit niet bestaat, net zomin als dé Nederlander en dé Argentijn. Je sprak daarbij over bruggenbouwers, over mensen met verschillende achtergronden en opvattingen en over de kracht van diversiteit. Je vertelde jouw persoonlijke verhaal. En dat is nu precies de reden waarom jouw toespraak zoveel stof heeft doen opwaaien.

Nationale identiteit is niet iets wat van bovenaf kan worden opgelegd. Je komt het niet op het spoor, zoals sommige critici beweren, door te letten op de grote lijn in de Nederlandse geschiedenis en op wat historici daarover hebben gezegd. Als je net als ik meer gelooft in een geschiedenis vanuit het perspectief van gewone mensen, krijgt nationale identiteit een individuele betekenis.

Mijn ouders hebben mij – waarschijnlijk juist door hun verschillende culturele achtergronden – opgevoed met universele waarden – vrijheden en rechten. Ik heb door mijn achtergrond ervaren dat politieke vrijheid en burgerrechten niet overal vanzelfsprekend zijn.

Voor mij is identiteit net zoals voor jou meervoudig en in beweging. Juist in deze tijd waarin met behulp van nieuwe en sociale media verschillende gemeenschappen en ‘clouds of wisdom’ elkaar weten te vinden en met elkaar kunnen identificeren, is het hebben van zo’n achtergrond een bijzondere eigenschap.

Ik hecht enorm aan vrijheid. De vrijheid om je te kunnen ontwikkelen, om te kunnen worden wie je wilt zijn, ongeacht de klasse waaruit je komt, het milieu van je ouders of je etnische afkomst. Tolerantie stopt wanneer intolerantie wordt getolereerd. Alleen dan heeft iedereen gelijke kansen om mee te doen.

Al eeuwenlang is Nederland een open en innovatief land. We leven in een tijd waarin ieder individu zichzelf kan overstijgen, op haar of zijn eigen manier een verschil kan maken en daarmee invloed kan hebben. Ook op de Kanaleneilanden, in Villa Soldati en Arusha groeien talenten op. Immers, talent wordt niet in één omgeving of binnen één groepering aangetroffen. Dat weet jij als vn-pleitbezorger voor toegankelijke financiën in ontwikkelingslanden als geen ander. Wij weten allebei dat iedereen een talent heeft en een eerlijke kans verdient, maar daar hoort ook een verantwoordelijkheid bij om kansen te grijpen.

Tot slot, beste Máxima, jij bent een optimistisch mens. Je laat je niet leiden door naïeve of romantische hoop maar wordt gedreven door het feit dat de menselijke geschiedenis niet alleen gaat over onderdrukking maar ook over vrijheid, niet alleen over uitsluiting maar ook over tolerantie.

Ik hoop dat je dit optimisme straks blijft uitstralen.

Met vriendelijke groet,

Arjan El Fassed